In het kader van de landelijke subsidieregeling passend onderwijs voor begaafde leerlingen in het po en vo, investeert samenwerkingsverband vo Noord-Kennemerland in het uitbreiden van bovenschools ondersteuningsaanbod voor (hoog)begaafde jongeren met intensieve ondersteuningsvraag. Hiertoe start samenwerkingsverband vo Noord-Kennemerland een pilot bovenschools expertiseteam hoogbegaafdheid. Vanuit dit HB-team wordt coachende ondersteuning aan individuele leerlingen en hun scholen geboden. Het samenwerkingsverband zal de pilot in het voorjaar van 2024 evalueren met de scholen en schoolbesturen en beslissen over voortzetting of integratie van het aanbod binnen de scholen. 

Doelgroep ondersteuningsaanbod 
(Hoog)begaafde leerlingen met intensieve ondersteuningsbehoefte. Deze leerlingen ervaren belemmeringen in hun schoolgang en ontwikkeling en de ondersteuningsmogelijkheden van de school blijken niet afdoende om deze te verminderen of op te lossen. Deze belemmeringen kunnen zowel samenhangen met omgevingsfactoren als met persoonlijke factoren. Met betrekking tot de omgeving kan er sprake zijn van een mismatch tussen de behoeften van de jongere en de kenmerken van gezin, school en/of sociale groep. Op het persoonlijke vlak kan het gaan om bijvoorbeeld:

• Hardnekkige problemen met de zelfstandigheid en taakaanpak als gevolg van zwakker ontwikkelde leer- en werkstrategieën c.q. executieve vaardigheden en/of onvoldoende doorzettingsvermogen en motivatie;
• Problemen op sociaal vlak: de leerling voelt zich onbegrepen, eenzaam en/of ervaart problemen met betrekking tot aansluiting met klasgenoten;
• Problemen op emotioneel vlak:
  - de leerling ontwikkelt negatieve faalangst; vermijdt nieuwe leeractiviteiten uit angst om te mislukken en/of de doelen worden door de leerling te hoog gekozen, zodat falen hieraan toegeschreven kan worden;
  - het zelfbeeld van de leerling staat onder druk, de leerling heeft minderwaardigheidsgevoelens vanuit een gevoel van ‘anders zijn’.
• Te veel aangepast gedrag (bijv. aangepast, succesvolle type, onderduikende type) of te weinig aangepast gedrag (bijv. uitdagend, creatieve type; Betts & Neihart (1988; 2010). Dit laatste kan ook in reactie op verveling ontstaan (reactief).

Criteria voor aanmelding

1. Gesignaleerde (kenmerken van) (hoog)begaafdheid bij leerling (op basis van diagnostisch onderzoek of eigen signalering);
2. Leerling heeft aantoonbare extra ondersteuningsbehoefte (zie beschrijving doelgroep).  School heeft inspanningen gepleegd om tegemoet te komen aan deze extra ondersteuningsbehoefte en heeft effecten hiervan geëvalueerd. Hieruit blijkt dat de effecten onvoldoende zijn en dat er meer ondersteuning nodig is dan school vanuit de eigen ondersteuning kan bieden (NB: bij twijfel betrekt de school een HB-specialist van de eigen school en/of van het samenwerkingsverband voor overleg)
3. Er is vastgesteld dat de ondersteuningsbehoefte van de leerling (nu) niet past bij de trajectplusklas of het voortgezet speciaal onderwijs (VSO).

NB: voor leerlingen van de trajectplusklas (of andere bovenschoolse voorzieningen) of het VSO kan dit ondersteuningsarrangement overigens wél worden aangevraagd. 

Doel ondersteuningsarrangement

• Versterken van welbevinden, zelfinzicht, -acceptatie en/of -sturing van de leerling;
• Versterken van de ondersteuningsmogelijkheden van de school (door middel van kennisoverdracht, afstemming met school en mogelijk soms ook ‘coaching on the job’).

Inhoud ondersteuningsarrangement
Persoonlijke coaching aan de leerling op het gebied van psycho-educatie (jezelf beter leren kennen, accepteren en/of aansturen), leren-leren, motivatie en/of gedrag. De coaching vindt in principe plaats op de eigen school. De coach verzorgt daarnaast terugkoppeling aan ouder(s) en school. Dit laatste bij voorkeur met korte lijn en in rechtstreeks contact met bijvoorbeeld de mentor, docent(en) en/of trajectbegeleider van de school. Op deze manier kan school (en ouder(s)) nauw aansluiten bij de in de coaching behandelde thematiek hetgeen bijdraagt aan betere ontwikkel- en groeikansen voor de jongere.  

Aanmeldingsprocedure
De ondersteuningscoördinator van de school meldt naar aanleiding van een (intern) MDO of overleg  bij de consulent dat er een leerling in aanmerking komt voor HB-coaching. Na toetsing aan bovenstaande criteria en instemming van de consulent, meldt deze aan bij de coördinator hoogbegaafdheid van het samenwerkingsverband. NB: in de overbruggingsperiode tussen beide subsidieprojecten (begin 2024) waarin nog geen nieuwe coördinator/projectleider is aangesteld, meldt de consulent aan bij HB-coach Mascha Burger: mburger@swvnk.nl. Zij monitort alle aanmeldingen en verdeelt deze over beide HB-coaches.   

Monitoren en evalueren
Dit ondersteuningsarrangement kent geen minimale of maximale duur, maar is tijdelijk van aard. Uitgangspunt is het versterken van de leerling en de school, zodanig dat de leerling (weer) kan profiteren van passend onderwijs en passende ondersteuning op de eigen school.

De coaching vindt plaats op basis van persoonlijke doelen welke tijdens een intakegesprek worden vastgesteld. De coach en jongere monitoren de voortgang en groei met betrekking tot deze doelen. De coach verzorgt tussentijds afstemming met ouder(s)/verzorger(s) en sleutelfiguren binnen de school (in ieder geval ondersteuningscoördinator en HB-specialist van de school). Dit gebeurt altijd in overleg met en na toestemming van de jongere.

Na 12 weken – of eerder indien coaching eerder wordt afgerond – vindt een evaluatieoverleg plaats. School nodigt hiervoor de HB coach, leerling, ouders/verzorgers, de eigen HB specialist (indien van toepassing) en de consulent uit. N.B. dit evaluatieoverleg wordt meteen bij de start van het coaching traject gepland.  

Indien de HB coach gedurende de coaching bemerkt dat de aard van de problematiek vraagt om andere vormen van hulpverlening, bijvoorbeeld therapie bij (vermoeden van) psychische klachten of verwerking van trauma, zal zij de coaching beëindigen en hierover adviseren aan de jongere, ouder(s)/verzorger(s) en school.

Expertgroep hoogbegaafdheid
Het samenwerkingsverband stimuleert samenwerking en kennisdeling op het thema (hoog)begaafdheid. Hiertoe is een expertgroep opgericht waarin de meeste vo scholen participeren.

Deskundigheidsbevordering
Meer kennis leidt tot betere signalering en begeleiding van (hoog)begaafde leerlingen op de scholen. Het samenwerkingsverband biedt samen met het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid (LICH) en Bureau Talent een divers scholingsaanbod aan, zowel bovenschools als voor docententeams. Diverse scholen maken hier reeds gebruik van. Daarnaast kunnen alle scholen binnen het samenwerkingsverband gebruik maken van laagdrempelige consultatie van een deskundige (hoog)begaafdheid bij vastlopende casuïstiek.

Specialistenopleiding
Het samenwerkingsverband heeft in de periode februari 2021-maart 2022 een jaaropleiding tot specialist hoogbegaafdheid aangeboden in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen. Vanuit verschillende scholen hebben in totaal 9 deelnemers deze postacademische opleiding succesvol afgerond. Als  hoogbegaafdheidsdeskundigen leveren zij een belangrijke bijdrage aan de (door)ontwikkeling van hun scholen op dit thema.

PO-VO overgang
Samen met het samenwerkingsverband en de scholen voor primair onderwijs onderzoeken wij hoe wij het onderwijs in onze regio nog beter kunnen laten aansluiten voor de doelgroep van (hoog)begaafde leerlingen bij de overstap van basis- naar voortgezet onderwijs. Verschillende activiteiten op deze doelstelling zijn reeds ingezet. Zo is een consulent vo beschikbaar gesteld om mee te denken over (hoog)begaafde basisschoolleerlingen waarover vragen bestaan en bij wie kwetsbaarheid wordt ervaren met betrekking tot een kansrijke overstap naar het voortgezet onderwijs. Consulent vo Ingrid Twaalfhoven is bereikbaar via itwaalfhoven@swvnk.nl. Daarnaast organiseren we jaarlijks regionale bijeenkomsten voor betrokkenen vanuit het primair en voortgezet onderwijs waarmee we ‘kortere lijnen’ over en weer nastreven. Door uit te wisselen leren we van elkaar hoe in het primair onderwijs (nog) beter kan worden voorbereid op de  overstap naar het voortgezet onderwijs en hoe in het voortgezet onderwijs nog beter kan worden aangesloten op reeds ingezette ondersteuning.          

Extra ondersteuning
Sommige (hoog)begaafde leerlingen hebben extra ondersteuning nodig bij hun ontwikkeling en schoolgang. Dit kan worden verzorgd door de eigen school, bijvoorbeeld door de trajectbegeleider of de ondersteuningscoördinator. Indien dit niet volstaat en intensievere ondersteuning tijdelijk nodig is, kunnen scholen vanaf november 2021 een beroep doen op de inzet van een HB coach vanuit het hoogbegaafdheid expertiseteam. Vanuit een pilot voorzien we in aanvullende extra ondersteuning voor hoogbegaafde leerlingen die problematiek ervaren op het gebied van bijvoorbeeld perfectionisme, (faal)angst of motivatie. HB coaches kunnen leerlingen gedurende een bepaalde periode extra ondersteunen bij hun schoolgang en ook hun school en ouders betrekken bij een gezamenlijke aanpak. Meer informatie en aanmeldprocedure, vindt u hier terug.

In schooljaar 2022-2023 voeren we onderzoek uit naar de omvang van het aantal leerlingen in ons samenwerkingsverband dat behoefte heeft aan onderwijs op havo of vwo niveau in een meer kleinschalige, gestructureerde setting. Samen met de scholen en schoolbesturen onderzoeken we wat nodig is om een dekkend onderwijsaanbod in onze regio te realiseren.

Samenwerking onderwijs-jeugd/gezinshulp
Het samenwerkingsverband streeft naar het verder optimaliseren van de samenwerking tussen onderwijs, gemeenten en jeugd-gezinshulp wanneer een hoogbegaafde jeugdige (en diens gezin) zorg nodig heeft. Hiertoe voeren we overleg met de jeugddeskundigen van gemeenten en met de Jeugd & Gezinscoaches die verbonden zijn aan alle scholen. Ook hebben we in schooljaar 2021-2022 een regionale bijeenkomst georganiseerd waarin het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en zorgaanbieders uit onze regio met aanbod en expertise op het gebied van hoogbegaafdheid elkaar ontmoetten. Er is nagedacht hoe we in gezamenlijkheid kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze jeugdigen en belangrijke aspecten zijn samen bekrachtigd. Mogelijk volgt in schooljaar 2022-2023 opnieuw een gezamenlijke bijeenkomst.